معبد زیگورات (چغازنبیل)

معبد زیگورات (چغازنبیل) در چهل و پنج کیلومتری جنوب شرقی شوش واقع شده است. این معبد در سال هزار و سیصد پیش از میلاد به طول هزار و سیصد و عرض صد متر ساخته شده است. این مجموعه که در فاصله دو کیلومتری رود دز قرار دارد، بعدها به نام دورانتاش یا شهر اونتاش گال مشهور گردید.این شهر یادگار تمدن عیلام جدید است که از سه حصار تو در توی خشتی تشکیل شده و دروازه اصلی آن بر روی حصار بزرگ در جبهه شرقی قرار دارد. در حد فاصل حصار اول و دوم کاخ‌های شاهی و آرامگاه‌های سلاطین عیلام قرار دارند

در بین حصار دوم و سوم بقایای تصفیه‌خانه آب واقع شده است، تصفیه خانه آب چغازنبیل در شمار قدیمی‌ ترین تأسیسات آبرسانی به شمار می‌رود. آب آن از رودخانه کرخه و از فاصله چهل و پنج‌کیلومتری با حفر و احداث کانالی تأمین می‌شده است. در مرکز حصار سوم معبد اصلی(زیگورات) قرار دارد. معبد اصلی به ابعاد صد و پنج در صد و پنج متر، مربع کاملی است که اضلاع آن در جهات اصلی شرقی، غربی و شمالی و جنوبی واقع شده‌اند. اصل این معبد با به کارگیری میلیون‌ها آجر و در پنج طبقه ساخته شده بود که در حال حاضر دو طبقه از آن باقی‌مانده است. ارتفاع آن در گذشته حدود پنجاه و دو متر و متشکل از پنج طبقه بود

طبقات این معبد بر خلاف تمامی زیگورات‌های بین‌النهرین بر روی همدیگر ساخته نشده، بلکه هر طبقه مستقلاً از سطح زمین به بالا احداث شده است. به غیر از طبقه اول و پنجم، تمامی طبقات از خشت پر شده‌اند، طبقه پنجم که مرتفع‌ترین طبقه محسوب می‌شود، جایگاه قرار دادن بت‌های آن زمان بوده است. مهمترین این بت‌ها، خدای «اینشوشیانک» یا خدای خاص شهر شوش بوده است. «اونتاش گال» بانی این معبد می‌گوید: «پس از آن که مصالح ساختمانی را به دست آوردم، من در اینجا شهر اونتاش و حریم مقدس را برپا نمودم و آن را در یک دیوار خارجی و یک دیوار داخلی محصور نمودم. من معبد بلندی ساختم که شبیه آنچه شاهان پیش ساخته‌اند نبود و آن را به خدای اینشوشیانک و خدای هومبان حریم مقدس وقف کردم. باشد که ساختمان و زحمت من موقوفه ایشان شود و لطف و عدل هومبان و اینشنوشیناک در اینجا برقرار
بماند»بر روی دیوارهای معبد آجرهایی به خط میخی مشاهده می‌شود که همگی دارای متنی یکسان هستند که بیانگر نام پادشاه و هدف او از ساخت این معبد می‌باشد. در اطراف معبد و بر روی کف اصلی دو سکوی مدور بریده مشاهده می‌شود که نظرات مختلفی در مورد آنها ابراز شده، برخی آنها را سکوی قربانگاه و برخی دیگر محل ستاره‌شناسی و ساعت خورشیدی دانسته‌اند. مجموعه این شهر و آثار تمدن عیلام در هفت تپه در سال ششصد و چهل پیش از میلاد در حمله آشوریان به سرکردگی آشور بانیپال ویران گردید و حاکمیت عیلامیها پس از هزاران سال منقرض شد